تحقیقات تجربی کمی درباره ی ارتباط بین وضعیت های هویت و جهت گیری های مذهبی وجود دارد. اکثر این تحقیقات ارتباط بین وضعیت های هویت را با جهت گیری مذهبی بر اساس مقیاس جهت گیری مذهبی آلپورت و راس (شامل چهار زیر مقیاس: بی تفاوت، درونی، بیرونی و غیر مذهبی) مورد بررسی قرار دادند.
در رابطه با زیر مقیاس های آزمون جهت گیری های مذهبی که در بالا ذکر شد، می توان چنین عنوان کرد که تمایز قایل شدن بین دین درونی و بیرونی به ما کمک می کند تا کسانی را که دین برای آن ها هدف است از کسانی که دین برای آن ها وسیله است، جدا کنیم. افراد دسته ی اول به خوب بودن هدف توجه دارند و افراد دسته ی دوم به خوب بودن وسیله.
دین بیرونی کاملاً سودجویانه و انتفاعی است. این نوع دین به همراه خود راحتی و آسایش، جایگاه و مقام اجتماعی، تسکین و حمایت به ارمغان می آورد. در عوض، دین درونی مربوط به ایمان است و ارزش بالایی دارد. این نوع عقیده ی دینی تمام زندگی فرد را با معنا و با انگیزه می سازد و به سود و نفع فردی توجهی ندارد.
نتایج تحقیقات نشان داده است که نوجوانان دارای جهت گیری مذهبی بیرونی در مقایسه با نوجوانان دارای جهت گیری مذهبی درونی نمرات بالاتری در وضعیت هویت سردرگم به دست می آورند. این بدین معنا است که ظاهراً افرادی که هنوز از لحاظ شکل گیری هویت در مراحل اولیه هستند از مذهب بیش تر به عنوان وسیله ای برای به دست آوردن منافع استفاده می کنند. هم چنین افرادی که در مرحله ی تفویض اختیار قرار دارند یعنی به جای بررسی شخصی مسائل، بر اساس نظر افراد دیگر تصمیم گیری می کنند، احتمال بیش تری دارد که دارای جهت گیری مذهبی بی تفاوت و مذهب بیرونی باشند. هم چنین در تحقیق دیگری در بین دانش آموزان دبیرستانی مشخص شد نوجوانانی که در وضعیت سردرگم قرار داشتند از لحاظ جهت گیری مذهبی نمرات بیش تری در جهت گیری بی تفاوت و مذهب بیرونی به دست آوردند.
هم چنین زمانی که حضور در مراسم مذهبی به عنوان یک متغیر مورد توجه قرار گرفت، نتایج نشان دادند افرادی که به صورت هفتگی در این مراسم شرکت داشتند نمرات بالایی از لحاظ هویت بین فردی در وضعیت تفویض اختیار و از لحاظ هویت ایدئولوژیکی در وضعیت کسب هویت به دست آوردند. بر این اساس می توان گفت که هر چند این افراد از لحاظ هویت ایدئولوژیکی به مرحله ای رسیده اند که اعتقادات مذهبی آن ها بر مبنای بررسی های شخصی به دست آمده است، ولی ظاهراً شرکت آن ها در مراسم مذهبی بیش تر ناشی از پیروی از افراد و هنجارهای اجتماعی است تا بررسی های شخصی. هم چنین نتایج مطالعات نشان داد که این افراد از لحاظ هویت ایدئولوژیکی نمرات پایینی در وضعیت های سردرگم و تعلیق داشتند. بدین معنا که این افراد تقریباً مراحل کاوش هویت را پشت سر گذاشته و به مرحله ی کسب هویت رسیده اند.
هر چند در ایران به طور مشخص رابطه ی بین هویت و مذهب مورد بررسی قرار نگرفته است، ولی با توجه به ارتباط بین شیوه های هویتی با نحوه ی استفاده از مهارت های مقابله ای، در این رابطه می توان به تحقیقی در زمینه ی مقابله های مذهبی اشاره کرد. دانشمندان معتقدند که مذهب یک منبع حمایتی برای افراد است که موجب می شود در رویارویی با مشکلات کم تر آسیب ببینند. بنابراین مقابله های مذهبی نظیر دعا و نیایش، توکل و یا توسل به خداوند که متکی بر باورها و فعالیت های مذهبی است، در کنترل استرس ها و سلامت روان به افراد کمک می کند. در تحقیقی که رابطه ی بین نگرش مذهبی، مهارت های مقابله ای و سلامت روان را روی دویست دانشجو در ایران به انجام رساند، نتایج بیانگر آن بود که افراد با نگرش مذهبی از شیوه های مقابله ای مذهبی که عمدتاً متمرکز بر هیجان است، بیش تر استفاده می کنند. هم چنین بین نگرش های مذهبی و سلامت روان رابطه ی مثبت به دست آمد.
منبع مقاله :
غرایی، بنفشه؛ (1387) بحران هویت و مهارت های مقابله ای (نظریه ها و راهبردها)، تهران: نشر قطره
